Napoleon

De jonge Napoleon

Napoleon werd op 15 augustus 1769 geboren op het eiland Corsica. Van oorsprong is hij dus een Italiaan en geen Fransman. Zijn echte naam was dan ook: Napoleone Buonaparte. Hij had nog 10 andere broertjes en zusjes (waaronder zijn broer Lodewijk die later koning van Nederland werd en broer Joseph, één van Napoleon legeraanvoerders). Omdat zijn ouders zich aansloten bij de Franse regering op Corsica, konden ze een studiebeurs krijgen voor Napoleon in Frankrijk. Hij vertrok al op jonge leeftijd (acht jaar!) naar militaire scholen in Frankrijk en Brienne. Tientallen jaren later had hij zich ontwikkeld tot een militair genie en trilde half Europa op zijn grondvesten vanwege de Napoleontische oorlogen. Oorlogen die hem waren aangedaan, zei Napoleon. Niet hij was de agressor, maar Engeland. Dat was het land waar hij het steeds weer mee aan de stok kreeg. De al eeuwenoude strijd tussen Engeland en Frankrijk dreef Napoleon voort. Helemaal omdat Engeland zijn oog op Corsica had laten vallen. 

Het begin van zijn militaire carrière

In 1785 ging hij in dienst van het leger van Lodewijk XVI en vier jaar later brak de Franse revolutie uit. Napoleon had weinig interesse in politiek, wel in de gebeurtenissen op Corsica. Zijn familie moest in 1793 vluchtten. En op dat moment verklaart Napoleon kort en bondig Fransman te zijn.
In 1795 proberen de royalisten de macht te grijpen in Parijs. Napoleon zorgt er met zijn leger voor dat de opstand snel en bloederig wordt beëindigd. Als dank wordt hij bevorderd tot brigadegeneraal.

Joséphine de Beauharnais

Een jaar later, in 1796 trouwt hij met Joséphine de Beauharnais. Hij kan slechts kort van zijn vrouw genieten, want hij wordt naar Italië gestuurd om het land te veroveren. Hij had dertigduizend man onder zich en ondanks een gebrek aan voedsel, kleding en motivatie bij de soldaten, wist hij de zwakke plek van zijn tegenstander te vinden en zijn mannen te motiveren en op die manier Italië te veroveren. Op eigen houtje regelde hij vredesverdragen met alle overwonnen steden. In Parijs waren ze daar niet blij mee, maar omdat de Italiaanse bevolking grote schatten geld moesten betalen aan Frankrijk, zagen ze het door de vingers.
Het Franse volk hoorde van de overwinningen van Napoleon, niet alleen in Italië, maar ook in Oostenrijk, en hij werd steeds populairder. Al snel werd hij gezien als de held van Frankrijk.
Vervolgens ging hij op weg om Egypte te veroveren. Door de Engelse handel in het oosten te blokkeren, leek hem dat de beste manier om Engeland uiteindelijk te veroveren. Hij behaalt een aantal successen, maar vanwege ziekte en een tekort aan levensmiddelen loopt het niet zoals gepland. Dan winnen de Engelsen ook nog de slag om de Nijl en daardoor zat het leger van Napoleon vast in Egypte. Vervolgens stortten Oostenrijk, Turkije, Rusland en Napels zich ook in de oorlog met Frankrijk en Frankrijk verloor bijna heel Italië weer. Toen Napoleon dat hoorde, ontsnapte hij uit Egypte en trok met een klein gedeelte van zijn leger terug naar Parijs. Volgens zijn memoires deed hij dat omdat Frankrijk onbestuurbaar was geworden en hij bang was dat alle verworvenheden uit de Franse revolutiejaren verloren zouden gaan. 

Napoleon grijpt de macht

Na de Franse revolutie was Frankrijk toe aan inwendige rust, politieke stabiliteit en vooral welvaart. Ondanks de tegenslagen in Egypte werd Napoleon als een held ontvangen in Parijs. Hij was de sterke man die orde en veiligheid zou brengen in de chaos die Frankrijk was. Hij vestigde zich in Parijs met zijn vrouw, zogenaamd als ambteloos burger, terwijl hij ondertussen allerlei plannen smeedde. November 1799 pleegde hij een staatsgreep en greep de macht. Het eerste wat Napoleon deed was een nieuwe grondwet invoeren: vanaf dat moment zouden er drie mannen de macht hebben, de drie Consuls die samen het Consulaat zouden vormen. Het Consulaat zou 10 jaar aan de macht blijven. In de praktijk hadden de andere twee niets in te brengen en had Napoleon de macht over Frankrijk.
Hij probeerde Frankrijk weer op te bouwen en begreep dat daarvoor vrede nodig was. Hij bood Engeland en Oostenrijk een vredesverdrag aan, die weigerden de voorwaarden, waardoor er toch weer oorlogen kwamen. Napoleon zegevierde en uiteindelijk tekenden Oostenrijk en Engeland en later ook Rusland de Vrede van Amiens op 12 maart 1802. Eindelijk hadden alle Europese volkeren even rust. Heel even, want de vrede duurde slechts een jaar. Napoleon had enorme machtaspiraties en had zijn oog laten vallen op Italië, Zwitserland, de Nederlandse gewesten en de Duitse vorstendommen. Maar natuurlijk was het in Napoleons ogen Engeland die zich niet aan de afspraken van de Vrede van Amiens hield. En zo ging Napoleon langzaamaan Europa veroveren. Door zijn successen werd hij steeds populairder en het volk wilde dat Napoleon Consul voor het leven zou worden. Hij veranderde de grondwet daartoe een bepaalde dat hij zelf verdragen mocht sluiten en rechterlijke beslissingen ongedaan mocht maken. Hierdoor werd Napoleon alleenheerser en werd Frankrijk een dictatuur. De titel Consul voor het leven vond Napoleon niet goed genoeg en op december 1804 kroonde hij zichzelf tot Keizer. 

Kroning Napoleon tot keizer

Napoleon en Holland

In 1795 was de Nederlandse republiek al door Frankrijk veroverd en heette vanaf dat moment de Bataafse republiek. De Hollanders hadden de veroveraar in eerste instantie verwelkomd en de afspraak was dat Nederland onafhankelijk zou blijven van Frankrijk. In het echt moest voor de meeste beslissingen eerst goedkeuring verkregen worden van Frankrijk.
In 1806, toen Napoleon regeerde over bijna heel Europa, besloot hij dat zijn broer Lodewijk koning van Nederland moest zijn. Van de ene op de andere dag werd Holland een Koninkrijk en heette dan ook Koninkrijk Holland. Maar koning Lodewijk was teveel op de hand van de Hollanders volgens Napoleon. Vier jaar later zette hij zijn eigen broer weer af en vanaf dat moment heette Holland: Onderdeel van het Franse keizerrijk. Voor Napoleon was dat niet meer dan logisch, volgens hem was Holland ontstaan uit het slib van de Franse rivieren. Hij vond dan ook dat hij kon doen met Holland wat hij wilde. Vanaf dat moment kregen de Hollanders het slechter, werd bijvoorbeeld de bestaande rechterlijke organisatie opgedoekt en werd het Franse recht ingevoerd, gebaseerd op de Code Napoléon. Ook werd de vrijheid van drukpers vernietigd. Ieder stuk dat gedrukt werd, moest in het Frans vertaald en goedgekeurd worden door de autoriteiten. Daarnaast werd de Franse taal verplicht gesteld op scholen en werden de hogescholen van Harderwijk en Franeker gesloten. Hierdoor waren er nog maar twee universiteiten over: Leiden en Groningen, en drie hogescholen: Utrecht, Amsterdam en Deventer. Ook werd Nederland opnieuw ingedeeld, in zeven departementen die de namen van rivieren en wateren gekregen. Het volk voelde aan alle kanten het juk van de onderdrukking.
In 1811 kwam Napoleon naar Amsterdam. Hij liet zichzelf en zijn echtgenote daar onthalen op 9 oktober. De mensen leken enthousiast, maar waarschijnlijk was een groot deel van dat enthousiasme afgedwongen. Natuurlijk was de intocht van de keizer een evenement dat hen de dagelijkse beslommeringen liet vergeten. En de meeste mensen waren ook wel nieuwsgierig naar de overheerser.

De intocht van Napoleon in Amsterdam

Napoleon had een plan: ‘Ik wil te Amsterdam de grootst mogelijke pracht ten toon spreiden. Het Keizerlijk Hof moet zich aan de Hollanders groot en indrukwekkend vertoonen; ieder is geneigd te buigen voor hetgeen hij bewondert, en ik wensch de Hollanders innig aan mij te verbinden.’ Er waren al wat ongeregeldheden geweest en die hadden de keizer ‘zeer ontstemd’. Op een wit paard, vergezeld door een hele militaire parade, trok hij door Amsterdam. Achter hem een groep Spaanse krijgsgevangenen, in lompen gehuld, die als afschrikwekkend voorbeeld moest dienen. Napoleon wist dat de Hollanders steeds minder blij met hem waren en wilde even laten zien wie er de baas was.
Na zijn intocht bleef het tot 1813 redelijk rustig in Amsterdam. Pas toen het einde van Napoleons macht in zicht was, gingen de Amsterdammers zich verzetten. 

Niet alleen kommer en kwel

Napoleon heeft met zijn oorlogen veel ellende gebracht. Maar niet voor niets werd hij als verlosser gezien van het Franse volk en ook door de landen die hij veroverde werd hij in eerste instantie als held ingehaald. Napoleon bracht niet alleen slechte dingen, maar ook goede. Bijvoorbeeld zijn wetgevingen, samengevoegd in de Code Napoléon stelde dat ieder gelijk was in de ogen van de wet en dat ieder het recht had om naar eigen inzicht een beroep uit te oefenen of een godsdienst aan te hangen.
De hervormingen die Napoleon doorvoerde in Holland, legden de basis voor het moderne Nederland, met een eenhoofdig bestuur, ministers, rijksambtenaren, uniforme wetgeving en uniforme rechtspraak. Daarbij bepaalde hij met de Mijnwet van 1810 dat alle delfstoffen gemeenschappelijk bezit waren. Ook kwam er een Dijkwet, die zorgde voor beter onderhoud van de dijken. Napoleon liet ook een begin maken met de aanleg van wegen en kanalen.
Hij voerde het decimale stelsel in een bepaalde dat wij voortaan gewichten in kilogrammen uitdrukken en afstanden in meters.
Napoleon heeft ook de straatnamen officieel ingevoerd in 1805. Vanaf dat moment was het verplicht om de huizen in de straat te nummeren en om de straat een officiële naam te geven. In Maastricht gebeurde dit meteen in 1806, in Amsterdam pas vanaf 1875.
Ook stelde Napoleon het bij wet verplicht dat iedereen een achternaam moest hebben. Vanaf 1811 moest iedere Nederlander ingeschreven staan in de burgerlijke stand.
In 1794 voert Napoleon al het rechts rijden in en die regel verspreidde zich over zijn veroverde gebieden. Nadat Napoleon in Amsterdam is geweest, laat hij die wet ook in Holland uitvaardigen en twee weken later rijdt iedereen daar rechts. Natuurlijk zijn het (in Napoleons ogen) weer de Engelsen die links blijven rijden. 

Het begin van het einde

Napoleon was geen keizer op aarde, maar een God op aarde. Rond 1812 had hij half Europa veroverd of bezet. Natuurlijk was het niet genoeg. Engeland en Rusland lagen nog steeds niet aan zijn voeten.

Zo zag Europa er in 1812 uit
Alles wat paars gekleurd is, was Frans (bezet) gebied

Hij besloot zijn pijlen op Rusland te richten en een creëerde een gigantisch leger waarmee hij naar Rusland marcheerde hij. In al zijn genialiteit had hij er niet aan gedacht dat de winters in Rusland anders zijn dan die van westelijk Europa. Zijn traditionele manier om zijn leger van voedsel te voorzien (plunderen) mislukte en de Russen weigerden de openlijke confrontatie aan te gaan. Uiteindelijk beet Napoleon zich helemaal stuk in Rusland en dat was het moment voor de coalitie om in verzet te gaan. Napoleon moest voor eens en altijd gestopt worden…