Max Velthuijs

Max Velthuijs werd in 1923 in Den Haag geboren. Nadat hij een groot aantal baantjes had uitgeoefend, ging hij naar de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem, waar hij een opleiding volgde tot grafisch ontwerper en schilder. Daarna was hij jarenlang werkzaam in het reclamevak, tekende hij politieke prenten voor de satirische weekbladen Uilenspiegel en Mandril en ontwierp hij affiches, postzegels en boekomslagen. De eerste illustraties voor een kinderboek dateren uit 1962, toen uitgeverij Van Goor hem vroeg voor de tiende druk van Versjes die wij nooit vergeten nieuwe illustraties te maken. De uitgave van Velthuijs, met illustraties in kleur en zwart-wit, was door zijn blijmoedige frisheid een groot succes bij kinderen en volwassenen en kreeg in datzelfde jaar grafische erkenning toen het werd uitgeroepen tot een van de best verzorgde boeken van dat jaar. Daarna maakte hij snel carrière als kinderboekenkunstenaar. Hij belandde bij NordSud Verlag, die zorgde voor een wijde verspreiding van zijn werk. Inmiddels is zijn werk met verschillende nationale en internationale prijzen bekroond. Voor boeken die bij De Vier Windstreken zijn verschenen, heeft hij tweemaal de Gouden Penseel ontvangen: in 1979 ontving hij deze onderscheiding voor Het goedige monster en de rovers en in 1986 voor Klein-Mannetje vindt het geluk. Verder ontving hij de Amerikaanse Graphic Award voor De schilder en de vogel in 1972; De Prix de Loisir voor De arme houthakker en de duif in 1973 en Gouden en Zilveren Penselen en Griffels voor een aantal boeken over Kikker. In 1994 ontving Velthuijs voor Kikker en de vreemdeling de E. du Perronprijs, een prijs die in het leven is geroepen voor een persoon of instelling die zich op cultureel gebied verdienstelijk heeft gemaakt voor de bevordering van het wederzijds begrip tussen de in Nederland wonende bevolkingsgroepen.

In de ogen van Velthuijs stelde een kunstwerk pas iets voor als het gedrukt was. Hij hechtte dan ook weinig waarde aan zijn originelen; niet zelden belandden zij bij de vuilnis. Voor een schilder die er deze visie op na hield, was het illustreren van prentenboeken een uitkomst. Niet in de laatste plaats door vroegere ervaringen in het reclamevak besteedde Velthuijs grote aandacht aan vormgeving, lettering en typografie van zijn producten.

Vooral in zijn eerste prentenboeken is Velthuijs meer schilder dan illustrator. Hij maakt gebruik van gedurfde, heldere kleuren en van een beeldopbouw die op het eerste gezicht primitief aandoet, maar bij nauwkeuriger bekijken blijk geeft van groot raffinement. Uit zijn werk spreekt bewondering voor de Cobra-schilders, die ook een voorkeur hadden voor het gebruik van heldere kleuren. De boeken die bij De Vier Windstreken zijn verschenen kennen een iets andere stijl; de kleuren zijn ingetogener en rustiger, de tekeningen zijn minder schilderachtig en de contouren zijn subtiele lijntjes geworden, hetgeen in contrast staat met de eerdere vette omlijningen. Men ziet in zijn werk een verrassende ontwikkeling van verhalend boekschilder tot esthetisch boekillustrator / verzorger.

Uit Velthuijs' boeken spreekt een liefde voor de natuur, mens en dier. In de verhalen worden dieren vaak voorgesteld met menselijk eigenschappen. De auteur was van mening dat kinderen gemakkelijker te bereiken zijn via dierenpersonages dan via mensen of kinderen, omdat hun karakters directer overkomen. Aanvankelijk beeldde hij de dieren natuurgetrouw af, maar in de loop van de tijd ging hij meer vanuit zijn herinnering tekenen. Dat gaf hem de vrijheid er als illustrator iets van zichzelf aan toe te voegen. Naast eigentijdse elementen bevatten zijn verhalen ook sprookjesachtige motieven, waaraan zijn boeken een algemene geldigheid ontlenen.

In zijn werk komen grote thema's als liefde, vriendschap, emotionele geborgenheid, tolerantie, de eigen identiteit en het zoeken naar persoonlijke vrijheid voor. De figuurtjes van Velthuijs kennen grote emoties die de illustrator subtiel weergaf door een kleine verandering in de stand van de mond of de ogen. Hoewel de onderwerpen in Velthuijs' verhalen zich gemakkelijk lenen voor een al te duidelijke moraal, is daar over het algemeen geen sprake van. De boodschap vloeit automatisch uit het verhaal voort en hangt organisch met de illustraties samen. De boeken laten zich op meer dan een manier lezen: op het eerste gezicht zijn het verhalen over allerlei gebeurtenissen die zich in het leven van dieren en personen voordoen; kijkt men echter verder dan laten de verhalen zich ook lezen op een meer existentieel niveau. Max Velthuijs drukte een belangrijk stempel op de hedendaagse Nederlandse kinderboekencultuur. Zijn aanstelling als docent aan de Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag en als adviseur voor enkele uitgeverijen droegen daaraan bij. Zijn prentenboeken spreken niet alleen kleine kinderen aan, maar ook volwassenen. Dat komt waarschijnlijk door de blijmoedigheid en geestigheid die van de pagina's afstraalt, maar ook het feit dat de boeken ontroeren, speelt daarbij een rol.

Max Velthuijs schreef voor De Vier Windstreken Klein-Mannetje heeft geen huis, Klein-Mannetje helpt een vriend, Klein-Mannetje vindt het geluk, De jongen en de vis, Een taart voor kleine Beer, De schilder en de vogel, Het goedige monster en Het goedige monster en de rovers. Ook verscheen Het grote boek van Klein-Mannetje. Meer informatie over hem vind je op www.maxvelthuijs.org.